Przemówienie burmistrza z okazji Święta Narodowego Trzeciego Maja

Szanowni Państwo, Drodzy Mieszkańcy!

Jak co roku spotykamy się w tym świętym miejscu, przed ołtarzem Ojczyzny, by oddać cześć ludziom, którym jej losy nie były obojętne. Świętujemy dziś 234. rocznicę, uchwalenia na Zamku Królewskim w Warszawie ustawy rządowej, która przeszła do historii jako Konstytucja 3. Maja. Pierwsza w Europie i druga na świecie, zaraz po konstytucji amerykańskiej, polska ustawa zasadnicza wprowadzała w Rzeczpospolitej nowy ustrój polityczny. Była ona owocem trwającego cztery lata Sejmu Wielkiego, kierowanego przez marszałka Stanisława Małachowskiego, który wraz z królem Stanisławem Augustem Poniatowskim, Ignacym Potockim i Hugo Kołłątajem, był autorem jej zapisów.

Ustanowiona wówczas monarchia konstytucyjna, miała położyć kres wolnym elekcjom, a wprowadzony trójpodział władzy, miał szansę stać się podstawą nowoczesnego państwa epoki Oświecenia. Władzę ustawodawczą powierzono w niej dwuizbowemu parlamentowi, składającemu się z Sejmu i Senatu, a władzę wykonawczą królowi i rządowi, odpowiadającemu przed parlamentem. Władzę sądowniczą powierzono trybunałom. Postanowiono także utworzyć stutysięczną armię do obrony kraju. Do przeszłości przeszło ostatecznie haniebne liberum veto, paraliżujące często modernizację i wzmocnienie kraju.

Konstytucja 3. Maja była spóźniona, była ostatnią próbą ratowania polskiej niepodległości. Jak mówili jej twórcy była ona „ostatnią wolą i testamentem gasnącej Ojczyzny”. Rosja niezadowolona z uchwalenia reformatorskiej ustawy zasadniczej, doprowadziła do zawiązania zdradzieckiej konfederacji targowickiej i przystąpiła do wojny z Polską. Tego starcia Rzeczpospolita wygrać nie mogła, zwłaszcza że mimo wcześniejszym zapewnieniom pomocy nie udzielił król Prus. Wziął on za to, wspólnie z Rosją udział w drugim rozbiorze Polski, w styczniu 1793 roku. To wtedy Buk wraz z Wielkopolską znalazł się w granicach Królestwa Prus.

Żywot Konstytucji 3. Maja był krótki i zakończył się formalnie 23 listopada 1793 roku w wyniku Sejmu Grodzieńskiego, który po przegranej wojnie z Rosją, uznał Sejm Czteroletni za niebyły i uchylił wszystkie uchwalone na nim akty prawne. Mimo to, dzieło Sejmu Wielkiego na trwałe zapisało się w pamięci narodu polskiego, stając się mocnym punktem odniesienia i zarzewiem polskiej myśli niepodległościowej.

Odwołując się do tej pamięci, mieszkańcy ziemi bukowskiej kilkukrotnie brali udział w walkach o odzyskanie niepodległości. Pierwszy raz już w 1806 roku, wzniecając powstanie wielkopolskie w związku z wojną francusko-pruską. Później w ramach krwawych wydarzeń Wiosny Ludów z 1848 roku oraz Powstania Styczniowego z 1863. Niestety Wielkopolska na upragnioną niepodległość musiała czekać aż do przełomu lat 1918/1919.

Pamiętając o wielkiej cenie niepodległości i 123 latach wcześniejszej niewoli narodu polskiego, znów musimy zagłębić się w naszej historii i czerpać z niej naukę. Żyjąc w wolnej i demokratycznej Polsce, mamy wręcz moralny obowiązek pamiętać o tych, którzy walczyli o naszą suwerenność i niepodległość. Obchody Święta Konstytucji 3 Maja jednak to nie tylko powrót do przeszłości, ale też moment refleksji nad teraźniejszością i przyszłością naszego kraju.

Dzisiejsza sytuacja na arenie międzynarodowej jest podobna do tej z 1791 roku. Na Wschodzie pyszni się rosyjski imperializm, dokonujący zbrodni wojennych w Ukrainie i nie kryjący się ze swoimi zamiarami wobec naszej części Europy. Polskie sojusze wydają się być nadwątlone na skutek nieprzewidywalnej polityki amerykańskiej, a jedyną nadzieją jest ścisła, wielopłaszczyznowa współpraca europejska. Rozwijaliśmy ją w Buku od początków samorządu lokalnego w 1990 roku. To właśnie w nadchodzących tygodniach i miesiącach, będą przypadać rocznice 35-lecia polskiej samorządności i nawiązania pierwszych kontaktów partnerskich z gminami po zachodniej stronie Odry. To nasze wspólne, wielkie dziedzictwo i światełko nadziei w dzisiejszym świecie pełnym zagrożeń. W najbliższych tygodniach wybierzemy także głowę państwa – prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej. To bardzo ważne, żeby w tym trudnym czasie, zyskał on możliwie największy mandat społecznego zaufania, dlatego bardzo proszę i zachęcam Państwa do czynnego udziału w tym głosowaniu.

Niech dzisiejsze święto będzie czasem jedności, dumy narodowej i wdzięczności. Niech inspiruje nas do działania, budowania wspólnoty i pielęgnowania wartości, które 3 maja 1791 roku tak odważnie zapisano w historii Polski!

Wiwat maj, trzeci maj!